Wildplukken in de herfst in Nederland

De herfst trakteert je op een buffet in het bos, als je weet waar je moet kijken. Hieronder een wilde greep uit wat je in Nederland kunt plukken, proeven of bewaren: 

• Herfstbessen: bessen vallen vaak direct op tijdens een herfstwandeling. Hun felle rood, dieppaars of oranje steekt mooi af tegen het groen en bruin van het seizoen. Er zijn in Nederland verschillende herfstbessen die je kunt plukken en eten, zoals bramen, sleedoornbessen, vlierbessen, rozenbottels, meidoornbessen en lijsterbessen. Als beginner doe je er goed aan te starten met herkenbare planten, zoals bramen of vlierbessen. Die kun je, na je erin te verdiepen, goed herkennen. 

• Hazelnoten en tamme kastanjes: in oktober vallen de noten letterlijk voor je voeten. Ga hazelnoten rapen aan de bosrand waar zonlicht komt of zoek tamme kastanjes die verstopt zitten in stekelige bolsters. Rooster ze als snack of gebruik ze in een herfstige notenmix. Let wel op: de wilde kastanje (paardenkastanje) lijkt erop, maar is giftig. Die laat je dus liggen.

• Eekhoorntjesbrood en cantharellen: Gydo’s favorieten. Deze verschijnen in de herfst vooral in loofbossen. Eekhoorntjesbrood herken je aan de dikke, beige tot bruine hoed en de dicht op elkaar staande buisjes onder de hoed. Jong geplukt is ‘ie stevig en nootachtig van smaak. Cantharellen hebben een trechtervormige, goudgele hoed en een kruidige, peperige geur. De nerven on de hoed lopen een beetje door langs de steel. 

• Winterpostelein: een frisgroen plantje dat je vaak in grote groepen ziet onder kale loofbomen. Spot je een tapijt van ronde, zachte blaadjes met een wit bloempje? Bingo. Winterpostelein groeit van het najaar tot ver in het voorjaar en is heerlijk als salade of in een stamppot. 

• Inktzwam: herken je als wit, met een geschubde hoed. Als de lamellen van de hoed rijp zijn, lossen ze op tot inktzwarte vloeistof. Pluk alleen jonge exemplaren die nog wit zijn vanbinnen en eet deze binnen een dag op, bijvoorbeeld in een roerei of hartige taart. 

• Duindoorn: duindoornstruiken vallen meteen op met hun zilvergroene blaadjes en stekelige takken. Een beetje prikkelig, maar bomvol karakter. In augustus en september kleuren ze vol feloranje bessen. Duindoorn groeit het liefst in kalkrijke zandgrond en je vindt ‘m volop in de tuinen, maar ook langs spoorlijnen, rivieroevers of plekken waar de natuur haar gang gaat. 

• Berenklauwzaden: de zaden van de gewone berenklauw (dus niet de giftige reuzenberenklauw!) kun je in de nazomer oogsten, zodra ze bruin en droog worden. Pluk de schermen, laat ze nog even nadrogen en maal ze fijn. De zaden smaken aromatisch en kruidig, vergelijkbaar met kardemom of citrus – heerlijk door brood- of koekjesdeeg, in stoofschotels en in curry’s. 

Wildplukken is een heerlijke bezigheid, maar sommige planten en paddenstoelen laat je liever met rust. Twijfel je of je eetbare paddenstoelen hebt gevonden? Dan pluk je ze beter níet. In Nederland groeien ook soorten die giftig of zelfs dodelijk zijn. Een groene knolamaniet lijkt bijvoorbeeld op een gewone paddenstoel en de felrode taxusbessen zien er verleidelijk uit, maar zijn levensgevaarlijk. 

Met een goede gids in je rugzak leer je stap voor stap welke soorten je wél veilig kunt gebruiken. Mooie boeken om mee te beginnen zijn:

• Eetbare wilde planten, 200 soorten herkennen en gebruiken - Steffen Guido Fleischhauer (Gydo’s persoonlijke favoriet)
• Plukgids - de natuurlijk apotheek van Christine Iverson
• Het Grote Wildplukboek - Edwin Florès

Lang geleden begon Gydo zelf met een boek in de hand: “Ik hoorde iets over wildplukken en dacht: dat kan vast alleen in landen als Scandinavië. Toen ik erachter kwam dat wildplukken in Nederland kan, heb ik een boek gekocht en ben ik op pad gegaan. Er ging een wereld voor me open en die is nooit meer gesloten.” 

Vind je de eerste keer wildplukken spannend? Kies dan voor een wildplukwandeling, een speciale paddenstoelenwandeling of een meerdaagse wildplukcursus. Daar leer je van een expert over wildplukken en eetbare planten. Je kunt het zien als een vorm van bosbaden, waar je al je zintuigen gebruikt en volledig opgaat in de natuur.

“Dat vind ik misschien wel het mooiste van wildplukken”, deelt Gydo. “Het brengt je heel dicht bij de natuur. Mijn jeugdheld Jacques-Yves Cousteau zei: ‘Je beschermt alleen waarvan je houdt en je houdt alleen van dat wat je kent.’ Ik houd van het buitenleven en hoop dat mijn wildplukwandelingen mensen leren om meer van de natuur én er beter voor te zorgen.”

Wildplukken in Nederland is officieel verboden; er is zelfs kans op een boete. Gelukkig is de praktijk anders en wordt wildplukken meestal gedoogd. Zo staat Staatsbosbeheer wildplukken toe, mits je je aan een aantal regels houdt. Belangrijk is dat je niet meer dan 250 gram meeneemt (een champignonbakje vol) en alleen plukt voor eigen gebruik. 

Gydo vult aan: “Of je nu een braam plukt of een bloemetje voor thuis: het mag officieel niet. Die regels zijn er met een reden: de natuur is kwetsbaar. Neem dus geen boodschappentas vol planten of kastanjes mee naar huis en zorg dus dat je weet wat je doet. Je kunt ook voor de zekerheid op pad met een expert, bijvoorbeeld op een wildplukwandeling.”

Wildplukken kun je al doen op de volgende plekken: 

• Je eigen tuin.
• Volkstuinen en tuinen van bekenden (mits je toestemming hebt). 
• Plukboerderijen.
• Sommige openbare plekken, zoals stadsparken en natuurgebieden. 

Juist in Nederland is wildplukken een feest, vindt Gydo. “Je vindt hier zoveel verschillende landschappen! En die bevatten elk eigen eetbare planten. Aan de kust kun je terecht voor zeewieren en schelpdieren, in de duinen vind je onder meer wilde asperges en kwelders (zoutmoerassen) zitten vol met zilte groenten als zeekraal en lamsoor. Ga je vervolgens naar een weidelandschap, dan tref je eetbare bloemen en waterplanten als munt. En in het bos spot je in de herfst talloze soorten paddenstoelen.”  

Wildplukken is als een kleine schattenjacht. Je verrijkt je maaltijd met smaken rechtstreeks uit de natuur, maar daarvoor heb je wel de juiste materialen nodig: 

• Determinatiehulpmiddelen: een wildplukgids- of boek of een handige app. Dan weet je welke planten zeldzaam zijn en welke je beter kunt laten staan. De apps van plantnet.org en ObsIdentify zijn fijn ter ondersteuning. 
• Een klein mesje of snoeischaartje: zo maak je planten netjes los. Pluk alleen de toppen, dan kan de plant verder groeien en blijft er genoeg over voor dieren en andere wildplukkers.
• Een plukmand of papieren zakje: om je oogst in te bewaren.  
• Water en azijn: om je vangst te wassen. 
• Handschoenen: bescherm jezelf tegen brandnetels en plantwortels. 
• Dichte wandelschoenen of laarzen: wildplukken brengt je soms op modderige paden, nat gras of door het bos. 
• Outdoorkleding: trek kleding aan waarmee je de herfst of wisselvallig weer kunt trotseren. 

Nu je weet hoe je verantwoord kunt wildplukken, is het najaar de periode on de natuur te proeven. Neem alleen mee wat je nodig hebt en eet alleen wat je vertrouwt. Bezoek ook eens wildplukwijzer.nl en vind direct wildplukplekken bij jou in de buurt. Laarzen aan, mand mee en wildpluk de dag.