Ehbo tijdens het wandelen - van blaren tot zonnesteek

Je denkt er liever niet aan, maar ’t is beter van wel: ongelukken tijdens het wandelen. Zeker in de bergen, waar medische hulp vaak niet dichtbij is, is het belangrijk om te weten wat je moet doen bij kleine en grotere lichamelijke problemen. 

We zijn geen medisch experts, maar wel Buitenexperts. En dus durven we je best te voorzien van wat tips als het gaat om ehbo tijdens het wandelen. Bedenk wel: voor professioneel medisch advies klop je natuurlijk aan bij de echte ehbo-experts. Het Rode Kruis, het Oranje Kruis of de plaatselijke ehbo-vereniging bijvoorbeeld. Of – zeker voor specifieke gevallen – jouw arts. 

• Jezelf uitdagen? Ja! Over je grenzen heen gaan? Beter niet... Bij oververmoeidheid zet je sneller een misstap en zit een ongeluk of blessure in een klein hoekje. In dit blog vind je oefeningen om thuis alvast aan je techniek en conditie te werken.
• Het weer in de bergen is niet voor de poes. Bereid je dus voor op omslaande weersomstandigheden, heftige regenbuien en weet wat te doen bij onweer.
• Een open deur, maar het noemen o zo waard: neem een ehbo-kit mee. Op de website van de nkbv lees je wat er minimaal in een ehbo-in-de-bergen-set moet zitten. 
• De juiste kleren om je lijf en spullen in je tas maken je tocht veiliger en comfortabeler. Check hier een uitgebreide paklijst voor jouw volgende wandelavontuur.
• Zorg dat dalblijvers weten waar je bent. Veel sporthorloges hebben een tracking-functie, maar je kunt natuurlijk ook je telefoon gebruiken (vergeet je powerbank niet!)
• Drink water, ook als het niet extreem warm is. Door je lichaam gehydrateerd te houden, behoud je kracht en blijf je – mentaal en fysiek – fris. Hoe je de beste (duurzamere) waterfles kiest, lees je hier. Rivierwater tap je het liefst dicht bij de bron en op een plek waar het stroomt. Voor de zekerheid kun je een waterfilter gebruiken. Drink minimaal 2 liter water per dag. Is er onvoldoende water op de route, neem dan voldoende mee.
• Installeer de ehbo-app van het Rode Kruis. Deze staat bomvol wat-als-tips. Veel informatie die je hieronder leest, komt hier dan ook vandaan.
• Ken het lokale noodnummer. 1-1-2 werkt in alle landen van de Europese Unie, plus een aantal andere landen. Met een Garmin Inreach kun je ook communiceren als je geen mobiel bereik hebt.

Weinig zo irritant als blaren tijdens je (berg)wandeling. Prik ze alleen door als je verwacht dat de blaar anders zelf zal knappen. Doe dit met een steriele naald (aansteker mee!) en plak de blaar daarna af met een blarenpleister. Meer over blaren behandelen én voorkomen lees je in dit blog. 

Hoofdpijn, misselijk, duizelig of zelfs braken en kortademigheid: hoogteziekte kan een serieus probleem zijn tijdens het bergwandelen. De oorzaak? Hoog in de bergen bevat de lucht minder zuurstof en daar moet je lichaam aan wennen. Stijg je boven de 3000 meter, wen dan eerst twee dagen op 1500-2500 meter. Vanaf 3000 meter stijg je maximaal 500 meter per overnachting en neem je elke paar dagen een rustdag. 

Heb je toch (ernstige) klachten? Neem ze serieus en stijg niet verder totdat de klachten helemaal weg zijn. Bij heftige klachten is het ontzettend gevaarlijk om verder te gaan. Breek je tocht in dat geval echt af! Meer tips vind je op de website van de GGD. 

Hoe hoger je komt, des te sterker schijnt de zon op je bol. Een zonnesteek voorkom je door goed te drinken, je hoofd te bedekken en de hoogtezon te vermijden.

Je herkent een zonnesteek aan onder andere bleek of juist rood zien, hevig zweten, spierkrampen, hoofdpijn en je slap voelen. Vermoed je een zonnesteek bij jezelf of een ander? Gelijk gaan liggen in en rustige, koele omgeving, drinken (niet te koud) en verkrampte spieren koelen. Houd goed in de gaten of het snel beter gaat. Gebeurt dit niet? Bel het lokale noodnummer, want een zonnesteek kan een hitteberoerte worden.

Bij een schaafwond is alleen de bovenste laag van de huid beschadigd. Maak de wond schoon met lauwwarm, schoon water. Ook met een zacht borsteltje en/of een pincet kun je vuil uit de wond halen. Kleine schaafwonden dek je liever niet af. Grotere wonden en wonden die onder je kleding zitten, kun je afdekken met een niet-zelfklevend, steriel verband. Die laatste laat je liefst ook even checken door een arts. Hetzelfde geldt voor schaafwonden die je niet goed schoon krijgt, die in aanraking zijn gekomen met mest en schaafwonden die gaan ontsteken.

Een kleine huidwond spoel je, net als een schaafwond, af met lauwwarm, schoon water. Dep de omliggende huid droog met een schone doek en verbind vervolgens met een steriel kompres en snelverband. Neem contact op met een arts als er veel vuil in de wond zit.

Let op! Bel het noodnummer als een wond hevig bloedt. Laat voorwerpen in de wond zitten en oefen druk uit op de wond. Een grote wond die niet extreem bloedt, dek je direct af. Ook hier haal je voorwerpen niet uit.

In de bergen kun je zomaar door iets gebeten of gestoken worden waarop je onverwacht heftig reageert. Onthoud vooral dit: bel het noodnummer bij een steek in de mond of keel door een bij, wesp of hoornaar en bij een allergische reactie na een steek of beet (bijvoorbeeld zwelling in de hals of benauwdheid). Is dit allemaal niet aan de hand, dan is het vaak voldoende om te koelen en de angel eruit schrapen met je nagel of bijvoorbeeld een bankpas.

Om insectenbeten te voorkomen, kun je insectenwerende kleding dragen. 

Let op! Bij een slangenbeet doe je het liefste zo min mogelijk. Niet uitzuigen, niet koelen, geen tourniquet aanleggen. Ga zitten of liggen, bel het noodnummer en wees zo duidelijk mogelijk over wanneer, waar en door wat je gebeten bent.

Oksel, lies, knieholte: teken houden van warme, vochtige plekken. Check deze plekken dus goed als je in het groen bent geweest. Teek te pakken? Haal 'm zo snel mogelijk weg met een pincet of tekentang. Pak het beestje zo dicht mogelijk bij de huid, beschadig deze niet en trek 'm recht van de huid af. Noteer wanneer je bent gebeten en maak een foto van de plek op je huid.

In een aantal gevallen is het verstandig om contact te zoeken met een arts. Bijvoorbeeld als je de teek niet los krijgt, de teek er waarschijnlijk al 24 uur zat, je hele lichaam jeukt of er kringen rondom de beet ontstaan. Houd jezelf nog maanden na de beet in de gaten voor bijvoorbeeld grieperige verschijnselen.

Pssst… Meer leren over teken(beten)? In april is de week van de teek!

Over steken en beten gesproken: steken in de zij zullen jou als wandelaar niet onbekend zijn. Ze komen door kramp in je middenrif. Het medicijn? Even rust nemen, via de buik ademen of gaan liggen. 

Als iets hard jouw hoofd raakt – of andersom – is er niet altijd meteen iets loos. Wees wel alert op signalen voor hoofdletsel. Hoofdpijn, misselijkheid en verwardheid bijvoorbeeld, maar ook dubbelzien, bewusteloosheid en vocht of bloed uit oren of neus. Bij deze en meer verschijnselen bel je het noodnummer. Net als bij een gat in je hoofd natuurlijk. Is dit allemaal niet aan de hand, dan is koelen meestal voldoende.

Je stapte mis of viel en nu doet je knie, enkel of een ander lichaamsdeel flink zeer. Bij een kneuzing heb je vooral pijn bij belasting, ziet de plek vaak blauw en is er soms een zwelling. Met lauw, zacht stromend water of een ice pack koel je de plek maximaal 20 minuten. Worden de pijn en de zwelling alleen maar meer, neem dan contact op met een arts.

Er kan ook sprake zijn van een breuk. Twijfel je, of staat een lichaamsdeel in een rare stand, dan is dat genoeg reden om een arts op te zoeken. Bij een breuk doet de plek vaak ook pijn als je niet beweegt (als bewegen überhaupt lukt). Beweeg dan ook gewoon zo min mogelijk en schakel snel hulp in. Meer over botbreuken lees je hier. 

Het eerste dat je doet als je kramp hebt, is checken of het geen spierscheur is – oké, na stil gaan staan. Bij een spierscheur heb je een gedeukte of gezwollen spier boven of onder de plek waar het pijn doet. Na een paar uur of dagen wordt het hier ook blauw en de plek blijft stijf. 

Of je nu te maken hebt met kramp of een spierscheur: koel tien tot twintig minuten met een cold pack. Kramp trekt vrij snel weer weg. Is de pijn of zwelling na 48 uur nog niet weg, wordt deze zelfs erger of kun je het lichaamsdeel niet normaal gebruiken, zoek dan een arts op.

Goed nieuws voor astmapatiënten: in de bergen heb je hier waarschijnlijk veel minder last van dan thuis (mits je astma niet al te heftig is en onder controle). Helaas is het ook weer niet zo dat je je astma-medicijnen thuis kunt laten.

Tegelijkertijd weten we allemaal dat je tijdens inspanning, zeker in de bergen, plots benauwd kunt worden. Probeer niet in paniek te raken, zoek een prettige houding en adem rustig door, bijvoorbeeld 3 seconden in en 6 seconden uit. Bij heftige benauwdheid bel je het noodnummer, zeker als de huid blauwig wordt en er sufheid bij komt kijken. 

Jeukende of pijnlijke, rode, tranende ogen en plots minder zien. Sneeuwblindheid kan erg schrikken zijn. Gelukkig gaat het vaak vanzelf over. Draag twee dagen een zonnebril en wrijf niet in de ogen. Contactlenzen kun je beter even uit laten. Gaan de klachten niet weg of worden ze zelfs erger? Bel de dokter.

Misschien kom je in problemen die je zelf niet kunt oplossen en je wandelmaten ook niet. Probeer allereerst kalm te blijven, beoordeel de situatie en doe wat nodig is om jullie veilig te houden tot er hulp komt. Vervolgens of tegelijkertijd bel je het noodnummer en beschrijf je jullie situatie zo precies mogelijk. Kun je niet bellen, geef dan een noodsignaal. Bijvoorbeeld met een fluitje of spiegel. Fluit of weerspiegel elke tien seconden, een minuut lang. Doe dan een minuut niets en herhaal het. Een antwoord op een noodsignaal is officieel drie keer per minuut fluiten. Markeer eventueel jullie locatie met tassen of andere voorwerpen zodat de helikopter jullie makkelijker kan vinden.

Krijg je geen reactie, dan moet iemand hulp gaan halen. In de bergen kun je maar beter niet wachten tot iemand jullie vindt.